Բալետ

                                      Edgar Degas

 Աղջիկների ստանդարտ երազանքերի մասին մի քանի թևավոր խոսքեր կան,դրնաիցից են օրինակ՝«Հարսի շոր հագնելու երազանքը»,«Պարուհի դառնալը» և /ինձ համար կարևոր և գրոծածված երազանք է եղել/ «բալետը»:/Balletը Ֆրասներեն բառ է,որն առաջացել է Իտալերեն «balletto» բառից,սա էլ իր հերթին լատինական ծագում ունի և նշանակում է՝ պարել/:Չգիտեմ առհասարակ ինչպես է,բայց ես փոքր տարիքում երազում էի բալետի պարուհի դառնալ ու դա այդպես էլ մնաց երազանք:Բայց գիտեմ,որ մեծամասամբ պարուհու պրոֆեսիան ընտրողները երազում են հենց բալետի մասին,սակայն շատ քչերին է հաջողվում:Առհասարակ պարը հոգեվիճակային,էմոցիաներ արտահայտող երևույթ է,իսկ բալետը /գոնե ինձ համար/ այդ երևույթի ամենա բարձր նիշն է:Բալետում նրբագեղությունն ու ճաշակը բարձր մակարդակի վրա են գտնվում:Թերևս ավելի լավ պարային ոճեր կարող են լինել այնումանեյանիվ ես մի փոքր տեղեկատվություն/մեկնաբանություն /կներկայացնեմ ձեզ բալետի մաիսն:
Բալետը առաջացել է Իտալիայում՝ Վերածննդի դարաշրջանում/15-րդ դարում/:Սկզբնական շրջանում այն չի եղել առանձին պարի տեսակ,այլ կազմել է օպերայի մի մասը/մի դրվագ/:Ժամանակի ընացքում մշակվել, հղկվել և դարձել է առանձին պար:Այդ ընթացքում բալետը եղել է արքայական ընտանիքների հովանավորության ներքո/Ֆրանսիայում ևս արքայական ընտաինքը ունեցել է իր կատագերգական բալետը/:Այս ժամանակահատվածում բալետի եարաժշտությունը եղել է ազգային մոտիվներով,ժողովրդական:
Բալետի լրիվ ինքնուրույնությունը եղել է ավելի ուշ դարեր անց, 18-րդ դարի կեսերին:Բալետի պատմության մեջ կա հետևյալ միտքը՝« Բալետը ստեղծվել է Իտալիայում,մշակվել ու զարգացել Ֆրանսիայում և պարտքով տրվել  Անգլիային»:
Բալետը պարային առումով իր մեջ ներառում է դասական պարը,բովանդակային պարը,իսկ մնջախաղն ու ակրոբատիկան բնորոշ են ժամանակակից բալետին:
Ֆրանսիական բլաետում իր մեծ ներդրումն ունի՝ «Louis-Dieudonné de France»ը:Նա իր երիտասարդ տարիներին պարել է և հետագայում ստեղծել է Ֆրանսիայի արքայական բալետը:
Բալետի վերաբերյալ շատ ստեղծագործություններ,նկարագրություններ կան:Ես շատ լավ հիշում եմ,որ առաջին անագմ  լուրջ նկարագրության եմ հանդիպել Շիրվանզադեի՝ «Քաոս»ում:Որտեղ ավելի թեթև վարքի հասարակությանն էր վերագրվում արվեստի այս տեսակը/ինչպես նաև թատրոնները/:Մեծ հասրակության համար/ըստ մի շարք գրողների/ բալետը,թատրոնը և այլ մշակությաին միջոցառումնները եղել են ավելի շատ ցուցամոլության երեկոներ քան արվեստի հետ շփման,այնուամենայնիվ այսօր բալետը այնքան էլ ակտուալ երևույթ չէ:Այսօր /ըստ իմ տեղեկությունների ու հետաքրքրությունների/ բավականին բարձր դիրք է զբաղեցնում Անգլիայի արքայական բալետը/այն հիմադրվել է 1931 թվականին,հիմնադիրներից է՝ «Dame Ninette de Valois»ը,պաշտոնական կայքը/:Ինչքանով որ ես եմ տեղյակ անգլիացի երիտասարդներից շատ-շատերը երազում են արքայական բալետի «աստղ» դառնալու մասին:
Եվ վերջում անդրադառնամ բեմադրված բալետներին ու դրանց ստեղծողներին:Սկսենք նրանից, որ մենք Հայերս պետք է հպարտ լինենք,որ արվեստի այս ճուղում էլ կարող ենք «ոտք մեկենել» ու մի բան էլ անցնել «արվեստի երկրներից» ու քաղաքներից:Հայական պրոֆեսիոնալ բալետը ձևավորվել է 1920-ական թվականներից:1924 թ-ին Վահրամ Արիստակեսյանը Երևանում հիմնել է պարարվեստի ստուդիա,և այնտեղ սովորողների օգնությամբ 1926թ-ին առաջին անգամ ներկայացվել է՝ Լեո Դելիբի «Կոպելիան»: 1933 թ-ին Վլադիմիր Պրեսնյակովը Երևանի նորաբաց օպերայի և բալետի թատրոնում ստեղծել է բալետային խումբ, որն առաջին անգամ հանդես է եկել Ալեքսանդր Սպենդիարյանի «Ալմաստ» օպերայում:Մեզ այդ հպարտությունը շնորհել է՝ Արամ Խաչատրյանը իր «Գայանե»,«Սպարտակ»,«Երջանկությունը»,«Խանդութ» (ըստ Ա. Սպենդիարյանի երաժշտության) ,«Դիմակահանդես» բալետներով,Գրիգոր Եղիազարյանը՝ «Սևան», «Անուրջների լիճը» բալետներով,Էդգար Հովհաննիսյանը՝ «Մարմար», «Անտունի»,բալետներով,Էմիլ Արիստակեսյանը՝ «Պրոմեթևս»-ով և էլի շատ ստեղծագործողներ:Հայական բալտի զարգացման մեջ իրենց մեծ ներդրումն ունեն՝ Իլյա Յաղուբյանը,,Զարեհ Մուրադյանը, Մաքսիմ Մարտիրոսյանը, Եվգենի Չանգան,Էլվիրա Մնացականյանը,Ռուդոլֆ Խառատյանը, Վանուշ Խանամիրյանը և այլք:/Օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն/:
 Կստեմ,եթե ասեմ,որ  ինձ համար ինչ-որ սիրելի բալետ պարող ունեմ,քանզի դեռ բախտ չեմ ունեցել դահլիճից դիտել բալետ և ըստ իմ ուսումնասիրությունների կան բալետներ,կան պարողներ,որ  մեծ անուն ունեն սակայն չեմ կարող ասել,թե սիրում եմ նրանց քանի որ շատ քիչ բան եմ տեսել իրենց արվեստից:Օրինակ՝Анна Павловна (Матвеевна) Павлова/ռուս բալետ պարուհի,XX դարի ամենա հայտնի և հռչակավոր պարուհիներից մեկը/,

Miguel de Cervantes Saavedraի «Don Quixote» ստեղծագործության համանուն բալետը բեմադրված Pacific Northwest Balletում/ԱՄՆ,Վաշինգտոն/

«Harlequin» և «Columbina» կոմեդիկ բալետների/Դանիական/ հերոսները Կոպենհագենի «Միմի» թատրոնում:

Արքյական Օպեռայի Տուն 2007թ,Չայկովսկու «Swan Lake»ի բեմադրությունը

Ցավում եմ,որ չեմ նշելու Հայկական բալետ պարողների անուններ քանզի հավաստի ու որոշակի տեղեկատվություն չկարողացա ձեռք բերել այնուամենայնիվ մի քանի կցկտուր տեղեկտավություն:

 

Վիկտորյա Անանյան

Ռուբեն Մուրադյան

Սիրե՛ք արվեստը և եղե՛ք փոզիթիվ :)